Dünya Gündemi - 4 Haziran 2025

 

1.  Jeopolitik ve Uluslararası İlişkiler

🇺🇸 ABD – Başkanlık Seçimi ve Dış Politika

• Aday Yarışı Hızlanıyor: Kasım 2025’te yapılacak başkanlık seçimine yönelik aday tanıtımları, hem Demokrat hem de Cumhuriyetçi cephede yoğunlaştı.
• Demokratlar içinde mevcut Başkan’ın yeniden adaylığı resmiyet kazanırken partinin genç kanadı daha yenilikçi politikalar talep ediyor.
• Cumhuriyetçi Parti cephesinde ise Trump sonrası yeni kılıçlar çekişiyor; merkez sağ ve muhafazakâr adaylar arasındaki yarış dikkat çekiyor.
• Dış Politika Vurgusu:
• Çin’e Karşı Dengelenme: ABD Kongresi’nde “stratejik rakip” olarak tanımlanan Çin’e yönelik daha kararlı ticaret ve teknoloji kısıtlamaları tartışılıyor.
• Orta Doğu İnisiyatifleri: İran’ın nükleer programı etrafındaki gerilim sürerken, ABD dolaylı temaslar yoluyla bölgesel istikrarı tesis etmeye çalışıyor.

 

🇨🇳 Çin – Tayvan ve Asya-Pasifik Gerilimi

• Tayvan Yakınlarındaki Tatbikatlar: Çin Halk Kurtuluş Ordusu (ÇHKO), Tayvan çevresinde rutin olarak düzenlediği tatbikatları bu hafta da sürdürdü. Bu, Doğu Asya’daki gerilimi yeniden tırmandırdı.
• ABD ile Teknoloji Rekabeti: Çip üretimi ve yarı iletken tedarik zincirinde ABD-Çin gerilimleri derinleşiyor. Pekin, yerli yarı iletken üretimi teşvik paketini genişletti.

 

🇷🇺–🇺🇦 Rusya-Ukrayna Savaşı

• Savaşın 3. Yılı: Rusya’nın Ukrayna işgali sürdüğü için; cephe hattında yer yer durgunluk, yer yer cephe değişimleri yaşanıyor.
• Müzakere Girişimleri: Birleşmiş Milletler’in (BM) ve Avrupa Birliği’nin (AB) başlattığı yeni insani yardım koridorları, sivillerin tahliyesi için kullanılıyor. Diplomatik görüşmelerin ardından kısmi ateşkes umutları doğdu.
• Enerji İhracatı: Rusya, doğal gaz ve petrol tarafında Asya pazarlarına yönelme stratejisini güçlendirdi; bu durum, Avrupa’nın enerji tedarik güvenliğini yeniden tartışmaya açtı.

 

🇮🇱–🇵🇸 Ortadoğu

• İsrail-Filistin: Gazze ve Batı Şeria’da sivil hareketlilik artmış, Filistin yönetimi ile arabuluculuk girişimleri hız kazanmış olsa da sivillere yönelik saldırılar ve sınırlı insani yardımlar gündemde.
• İsrail-İran: Bölgesel vekalet savaşları devam ediyor. Lübnan üzerinden Hizbullah destekli grupların füze denemeleri, İsrail’i yeni diplomatik adımlar atmaya zorluyor.

 

🇪🇺 Avrupa Birliği

• Göçmen Krizi ve Enerji Güvenliği:
• Kuzey Afrika ve Orta Doğu’dan Akdeniz’e atılan küçük botlardaki göçmen akını, İtalya ve Yunanistan’a baskı oluşturuyor. AB ortak göç politikası arayışını sürdürüyor.
• Rusya’dan gelen doğalgaz tedarikinde dalgalanmalar, Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz politikası tartışmalarını kızıştırıyor.
• Yeşil Mutabakat (Green Deal): AB, 2026–2030 dönemi için emisyon azaltım hedeflerini revize ediyor; özellikle sanayi ve ulaştırma sektörlerinde daha sıkı kısıtlamalar planlanıyor.

 

2.  Küresel Ekonomi ve Finans

 Para Politikaları ve Enflasyon

• ABD Fed: Haziran 2025 toplantısında faiz oranını %5,25–5,50 aralığında sabit tutma kararı aldı. Resesyon korkuları azalırken, enflasyon %3,5 civarında seyrediyor.
• ECB: Faizleri %3,75’e yükselterek euro bölgesindeki enflasyonla mücadele etmeye devam ediyor. Enerji maliyetlerindeki artış, tüketici fiyat endeksini baskı altında tutuyor.
• Çin PBoC: Politika faizi hafif indirimlerle %3,65’e çekildi; büyüme hızını desteklemek amacıyla likidite artırımı planlanıyor.

 

 Emtia Piyasaları

• Altın: 3.370–3.400 $ aralığında dalgalanıyor. Jeopolitik belirsizlikler ve ABD tahvil faizleri, altında yön belirleyici unsurlar.
• Petrol: Brent petrol 80–85 $ bandında seyrediyor. OPEC+ üretim kısıntıları ve Çin’in yavaşlayan imalat sektörü fiyatları sınırlı baskılıyor.

 

 Döviz Piyasası

• Dolar Endeksi (DXY): 102 seviyesinde konsolide oluyor. ABD tahvil faizlerindeki durgunluk, dolarda yatay-pozitif bir zemin oluşturdu.
• Euro/Dolar (EUR/USD): 1,08 civarında. ECB’nin sıkı para politikası, euro’yu destekliyor; ABD ekonomisindeki büyüme endişeleri ise doların değerini sabit tutuyor.

 

3.  İklim, Çevre ve Sağlık

 Aşırı Hava Olayları

• Küresel Sıcaklık Rekorları: Haziran başı itibarıyla Hindistan, Pakistan ve İspanya’da 45 °C’yi aşan sıcak hava dalgaları hayatı zorluyor. Yeni Delhi’de 47 °C’ye ulaşan sıcaklıklar tarım ve su kaynaklarını tehdit ediyor.
• Orman Yangınları: Kanada’nın kuzey bölgeleri ve Avustralya’nın batı kıyılarında yoğun orman yangınları devam ediyor. Amazon yağmur ormanlarında ise yerel halkın protestoları, daha sıkı koruma önlemlerinin alınmasını gündeme taşıdı.

 

 Sağlık ve Pandemi Sonrası Düzenlemeler

• COVID-19 Sonrası Aşı Kampanyaları: Gelişmekte olan ülkelerde hâlâ aşı eşitsizliği sürüyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), “2025 Aşı Erişim Eylem Planı”nı açıkladı.
• Yeni Salgın Tehditleri: DSÖ, maymun çiçeği (Mpox) vakalarında 2025 başından beri hafif artış rapor etti. Aşı stokları yenileniyor, erken teşhis kitleri dağıtılıyor.
• Küresel Sağlık Sistemi Reformu: G20 ülkeleri, küresel salgınlara hızlı müdahale için ortak bir “Erken Uyarı Ağı” kurma konusunda anlaştı.

 

4.  Teknoloji ve Bilim

 Yapay Zekâ Düzenlemeleri

• ABD Kongresi: Yapay zekânın etik ve güvenlik risklerini azaltacak ilk çerçeve yasayı oylamak üzere bir komite kurdu. Özellikle otonom silah sistemleri ve gözetim uygulamalarına kısıtlamalar getirilmeye çalışılıyor.
• AB AI Yasası (Artificial Intelligence Act): Avrupa Parlamentosu, yapay zekâ uygulamalarını risk düzeylerine göre sınıflandıran ve ağır ihlallerde yüksek para cezası getiren taslağı yayınladı. 2026 başında yürürlüğe girmesi planlanıyor.

 

 Uzay ve Havacılık

• NASA Artemis III Hazırlıkları: Bir sonraki Ay görevi için astronot eğitimi devam ediyor. 2025’in sonlarında Ay yüzeyine inmesi beklenen ekipman testleri başarıyla tamamlandı.
• Ticari Uzay Uçuşları: SpaceX, Starship aracıyla ticari astronotlar için yeni rezervasyonları kabul etmeye başladı. Blue Origin de 2025 ortasında yeni bir suborbital tur operasyonu planlıyor.

 

5.  Bölgesel Kısa Notlar

• Latin Amerika: Brezilya’da 2026 başkanlık seçimi adayları netleşirken, ekonomik krizle boğuşan Arjantin’de IMF ile yeni bir destek paketi müzakereleri sürüyor.
• Afrika: Nijer’de devam eden askerî darbe sonrası bölgesel istikrar sorunu, ECOWAS (Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu) tarafından diplomatik olarak ele alınıyor.
• Orta Doğu: Suudi Arabistan’da 2030 Vizyonu kapsamında yenilenebilir enerji projeleri hızlandırıldı; Ürdün ve Mısır arasında ticaret anlaşmaları imzalanıyor.
• Güney Asya: Hindistan’da genel seçimler öncesi iktidar ve muhalefet partileri “tarım reformu” vaatleri üzerinde yoğunlaşmış durumda.

 

Özet ve Değerlendirme

4 Haziran 2025 itibarıyla dünya gündemi, aşağıdaki temel dinamikler etrafında şekilleniyor:

1. Büyük Güç Rekabeti: ABD–Çin gerilimleri, hem jeopolitik hem de teknoloji alanında belirleyici olmaya devam ediyor.
2. Enerji ve Enflasyon: Avrupa’da enerji arz güvenliği, küresel enflasyon baskılarını besliyor; merkez bankaları politikalarda denge arıyor.
3. İklim Krizi: Aşırı hava olayları ve orman yangınları, küresel sıcaklık artışına doğrudan işaret ediyor; acil iklim eylemleri talep ediliyor.
4. Teknoloji Düzenlemeleri: Yapay zekâ ve biyoteknoloji uygulamalarında yeni düzenleyici çerçeveler oluşturuluyor.
5. Sağlık ve Pandemi Hazırlığı: DSÖ ve G20, gelecekteki küresel sağlık krizlerine karşı önleyici mekanizmalar kurma konusunda iş birliği yapıyor.

 

 Yasal Uyarı

Bu içerikte (e-kitap, web sitesi, blog yazısı, rehber, vb.) yer alan tüm bilgiler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Burada yer alan görüş, öneri, açıklama ve yorumlar herhangi bir hukuki, mali, tıbbi veya profesyonel danışmanlık anlamına gelmez.

Kullanıcı, bu içerikte yer alan bilgileri kendi sorumluluğunda uygular. Her bireyin durumu farklıdır ve bu nedenle burada verilen bilgiler kişisel veya ticari kararlar için tek başına yeterli değildir. Önemli kararlar almadan önce mutlaka konunun uzmanı profesyonellere danışılmalıdır.

İçeriğin hazırlanmasında doğruluk ve güncellik amaçlansa da, hata veya eksiklikler bulunabilir. Yazar(lar) ve yayıncı(lar), bu içeriğin kullanımından doğabilecek doğrudan ya da dolaylı hiçbir kayıp, zarar veya sorumluluktan dolayı yükümlü tutulamaz.